چگونه از لاستیک خودرو مراقبت کنیم و چه زمانی آن را تعویض کنیم؟

وقتی صحبت از ایمنی خودرو می‌شود، معمولاً ذهنمان به سمت ترمز، کیسه هوا یا بدنه می‌رود.
اما واقعیت این است که هیچ‌کدام از این‌ها بدون چهار تکه لاستیک زیر خودرو معنا ندارند.
لاستیک‌ها تنها بخشی هستند که خودرو را به زمین متصل می‌کنند و کوچک‌ترین ایراد در آن‌ها، می‌تواند جان سرنشینان را به خطر بیندازد.

اگر لاستیک‌هایتان همیشه سالم و در شرایط ایده‌آل باشند، ماشین راحت‌تر می‌چسبد، کمتر می‌لغزد، فرمان بهتر واکنش می‌دهد و حتی مصرف سوختتان هم کاهش پیدا می‌کند.
اما اگر از آن‌ها غافل شوید، هزینه‌هایی چند برابر برایتان می‌سازد — از لرزش و صدای آزاردهنده گرفته تا ترکیدن لاستیک در بزرگراه.

اهمیت واقعی مراقبت از لاستیک خودرو

ممکن است لاستیک در ظاهر فقط یک حلقه‌ی مشکی ساده باشد، اما در واقع حاصل ده‌ها ترکیب شیمیایی، بافت فولادی و طراحی دقیق است.
همین اجزا هستند که وزن چندصد کیلویی خودرو را تحمل می‌کنند و در عین حال، در سرعت‌های بالا پایداری را حفظ می‌کنند.

اگر لاستیک‌ها تحت فشار نادرست، گرما یا سایش نامتعادل باشند، دچار فرسودگی زودرس می‌شوند و کنترل خودرو به خطر می‌افتد.
طبق آمار مؤسسه‌های ایمنی بین‌المللی، بیش از ۳۰ درصد تصادفات جاده‌ای ناشی از بی‌توجهی به وضعیت لاستیک‌هاست.

پس نگهداری درست از لاستیک نه‌تنها برای کاهش هزینه‌ها، بلکه برای حفظ جان اهمیت دارد.

۱. فشار باد؛ عامل اصلی طول عمر لاستیک

فشار باد مناسب مهم‌ترین عامل سلامت لاستیک و ایمنی خودرو است:

• فشار کم: افزایش داغ شدن دیواره، ساییدگی جانبی و خطر ترکیدن

• فشار زیاد: ساییدگی مرکز آج، کاهش چسبندگی و مصرف سوخت بالاتر

چرا باید مرتب چک کنیم؟

زیرا فشار باد تحت تأثیر دما، ارتفاع، و حتی گذر زمان تغییر می‌کند.
در تابستان‌ها معمولاً فشار بیشتر و در زمستان کمتر می‌شود.

بهترین زمان بررسی:

• هر دو هفته یک‌بار

• یا قبل از سفرهای طولانی

نکته حرفه‌ای:

فشار تایر را در حالت سرد بودن خودرو اندازه بگیرید، چون گرمای ناشی از حرکت، عدد گیج را تغییر می‌دهد.

عدد صحیح فشار باد معمولاً روی ستون درب راننده یا دفترچه خودرو نوشته شده است.

۲. بالانس و تنظیم زوایا 

خیلی از راننده‌ها تصور می‌کنند بالانس فقط برای راحتی در رانندگی است،
در حالی که بالانس و تنظیم زوایا مستقیماً روی طول عمر لاستیک و ایمنی خودرو تأثیر دارد.

اگر چرخ‌ها درست تراز نباشند، لاستیک‌ها از یک سمت ساییده می‌شوند. این ساییدگی نامتقارن به‌مرور باعث کشیده شدن فرمان، مصرف سوخت بالاتر و حتی شکستگی تسمه داخلی لاستیک می‌شود.

علائم نیاز به تنظیم زوایا:

• فرمان ماشین به یک سمت می‌کشد.

• فرمان در سرعت بالا می‌لرزد.

• لاستیک‌ها از یک طرف بیش از حد ساییده شده‌اند.

زمان مناسب برای انجام:
هر ۶ ماه یک‌بار، یا بعد از عبور از چاله و جدول‌های شدید.

۳. جابجایی دوره‌ای لاستیک‌ها 

سایش لاستیک‌ها در محورهای مختلف یکسان نیست.
در خودروهای دیفرانسیل جلو، تایرهای جلو زودتر ساییده می‌شوند.
برای اینکه همه‌ی لاستیک‌ها به‌طور یکنواخت عمر کنند، باید به‌صورت دوره‌ای آن‌ها را جابجا کنید.

برنامه‌ی پیشنهادی:

هر ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر یا همراه با سرویس روغن.

الگوهای رایج:

• خودروهای دیفرانسیل جلو: تایرهای جلو به عقب و عقب به جلو.

• چهارچرخ محرک (AWD): جابجایی ضربدری (چپ جلو با راست عقب).

🔗برای مطالعه بیشتر در رابطه با زمان مناسب و شرایط تعویض لاستیک به لینک «بهترین زمان تعویض لاستیک خودرو» مراجعه کنید.

۴. بررسی عمق آج لاستیک

آج لاستیک همان چیزی است که در جاده‌های خیس، آب را از زیر چرخ خارج می‌کند و چسبندگی را حفظ می‌کند.
وقتی این آج‌ها کم‌عمق شوند، خودرو در مسیرهای بارانی راحت‌تر سر می‌خورد.

عمق مجاز چقدر است؟

حداقل عمق استاندارد ۱.۶ میلی‌متر است، اما برای رانندگی ایمن، بهتر است زیر ۳ میلی‌متر تعویض انجام شود.

چطور آن را اندازه بگیریم؟

• با دستگاه مخصوص (Tread Depth Gauge)

• یا با یک سکه ساده: اگر لبه‌ی سکه از شیار بیرون زد، وقت تعویض رسیده است.

۵. عمر لاستیک و تاریخ تولید

روی دیواره لاستیک، عددی مثل 1020 نوشته شده است؛
این یعنی هفته دهم سال ۲۰۲۰.

عمر مفید لاستیک از زمان تولید حداکثر پنج سال است — حتی اگر هنوز ظاهرش سالم باشد.
چرا؟ چون ترکیبات شیمیایی لاستیک به مرور خشک و شکننده می‌شوند و خاصیت چسبندگی خود را از دست می‌دهند.

 اگر بیشتر در معرض نور خورشید یا گرما قرار دارد، این عمر حتی کوتاه‌تر می‌شود.

۶. انتخاب لاستیک مناسب شرایط رانندگی

خیلی‌ها فکر می‌کنند هر لاستیکی که اندازه‌اش بخورد، خوب است!
اما نوع لاستیک باید با فصل، نوع جاده و سبک رانندگی شما هماهنگ باشد.

انواع لاستیک:

• چهارفصل (All Season): مناسب برای استفاده عمومی در مناطق معتدل.

• تابستانی: مخصوص مناطق گرم و خشک با چسبندگی بالا.

• زمستانی: برای مناطق سرد و برفی، دارای آج‌های نرم‌تر و طراحی متفاوت.

در هنگام خرید، به شاخص‌های درج‌شده روی دیواره دقت کنید. مثل:

• Treadwear: عددی برای مقاومت سایشی.

• Traction: سطح چسبندگی (A, B, C).

• Temperature: مقاومت حرارتی (A بهترین گزینه است).

۷. نگهداری لاستیک در برابر نور، گرما و مواد شیمیایی

نور مستقیم آفتاب و مواد نفتی از عوامل اصلی پیری لاستیک هستند.
پارک طولانی زیر آفتاب باعث ترک‌خوردگی سطحی می‌شود.
روغن موتور یا بنزین هم باعث تجزیه‌ی لایه‌ی لاستیکی می‌شود.

برای محافظت:

• خودرو را در سایه یا زیر سایبان پارک کنید.

• از تماس تایر با مواد روغنی جلوگیری کنید.

• هر چند هفته، لاستیک‌ها را با آب و شوینده‌ی ملایم تمیز کنید.

چه زمانی باید لاستیک را تعویض کنیم؟

حتی اگر لاستیک ظاهر خوبی داشته باشد، ممکن است دیگر ایمن نباشد.
نشانه‌های واضح نیاز به تعویض عبارت‌اند از:

1. عمق آج کمتر از ۱.۶ میلی‌متر.

2. ترک یا تورم در دیواره لاستیک.

3. صدای غیرعادی یا لرزش در سرعت‌های بالا.

4. گذشت بیش از ۵ سال از تاریخ تولید.

5. سایش نامتعادل یا تکه‌تکه روی آج‌ها.

نکته: همیشه لاستیک‌های یک محور را با هم تعویض کنید تا تعادل خودرو حفظ شود.

علت فرسوده شدن لاستیک ماشین

عوامل تسریع‌کننده فرسودگی:

• کارکرد بالا و بار اضافی

• مسیرهای ناهموار

• مشکل در فرمان و جلوبندی

• برخورد با جدول یا دست‌انداز

• تغییرات دمایی شدید

• عدم تنظیم فشار باد

با رعایت نکات نگهداری، طول عمر لاستیک قابل افزایش است.

نکات طلایی برای افزایش عمر لاستیک

• همیشه لاستیک یدکی را هم چک کنید (حداقل هر ۲ ماه).

• در رانندگی‌های شهری از ترمزهای ناگهانی بپرهیزید.

• از سرعت بالا روی دست‌اندازها خودداری کنید.

• در پارک طولانی‌مدت، خودرو را گاهی کمی حرکت دهید تا نقطه تماس تایر ثابت نماند.

جمع‌بندی

مراقبت از لاستیک خودرو یک کار ساده است اما تأثیر بسیار بزرگی در ایمنی و عملکرد خودرو دارد.
با چک کردن منظم فشار باد، بالانس و زوایا، بررسی آج و انتخاب درست لاستیک،
می‌توانید عمر لاستیک را تا دو برابر افزایش دهید و از خطرهای جدی پیشگیری کنید.

فراموش نکنید:

«لاستیک سالم، یعنی جاده‌ای امن‌تر و رانندگی آرام‌تر.»

پرسش‌های متداول

۱. هر چند وقت یک‌بار باید فشار باد لاستیک را بررسی کنم؟
حداقل هر دو هفته یا قبل از سفرهای طولانی.

۲. آیا می‌توان فقط یک لاستیک را تعویض کرد؟
توصیه نمی‌شود. لاستیک‌های هر محور باید با هم تعویض شوند.

۳. عمر مفید لاستیک چقدر است؟
حداکثر ۵ سال از تاریخ تولید، حتی اگر ظاهرش سالم باشد.

۴. بهترین نوع لاستیک برای مناطق گرم چیست؟
لاستیک تابستانی یا چهار فصل با شاخص حرارتی بالا.

مرجع : پدال